Utrecht
Bron

Ytje Ban – of Eijndtie Bandt, zoals ze zich in haar verzoekschrift noemt, of Ida Bant – was geboren in Alkmaar. Ze trouwde op 7 november 1666 in Alkmaar met Pieter Hendrickse van Woudenberch uit Utrecht. Hij was varkenskoopman van beroep en het echtpaar woonde ook aan de Varkensmarkt in wat later Wijk C werd genoemd. Tussen 1668 en 1687 werden zeven kinderen van het echtpaar gedoopt in de Jacobikerk.

In maart 1691 verzocht Ytje toestemming aan het stadsbestuur om als vroedvrouw op te treden. Waarschijnlijk hielp ze al bij bevallingen, maar met toestemming van het stadsbestuur mocht zij als stadsvroedvrouw optreden en dan kreeg ze een vergoeding voor de assistentie bij bevallingen van vrouwen die zelf geen vroedvrouw konden betalen. Om die toestemming te krijgen, moest ze ook een examen afleggen voor een andere vroedvrouw en voor een ‘medicine doctor’. In haar verzoek vermeldt Ytje dat ze de dochter van een predikant is, dat ze keurig getrouwd is en dat ze lidmaat is in de gereformeerde kerk. Dat was voor het stadsbestuur een garantie dat ze niet stiekem kinderen katholiek zou laten dopen en dat ze ook – naar alle waarschijnlijkheid – geen kruiden zou verstrekken voor een abortus.

Stadsvroedvrouwen hadden te maken met heel wat regels. Zo mochten ze een alleenstaande vrouw pas helpen bij de bevalling als de vrouw voor getuigen had verklaard wie de vader van het kind was. Die werd dan vervolgens aangesproken voor de kosten van de bevalling en de opvoeding van het kind. Ze mochten niet helpen bij een abortus, wat ongetwijfeld toch wel gebeurde. Ze mochten ook geen hulpmiddelen gebruiken: als het kind niet op een normale manier geboren kon worden, werd er in principe een chirurgijn bij gehaald.

Op 17 oktober 1691 overleed Pieter van Woudenberch. Het is heel waarschijnlijk dat hij al een tijdje ziek was en dat Ytje om die reden naar een vaste bron van inkomsten zocht. Ze had in 1691 nog jonge kinderen die financieel geheel van haar afhankelijk waren.

In 1716 vroeg Ytje aan een aantal vrouwen die zij had geholpen om een verklaring af te leggen van haar kundigheid. Het gaat in alle gevallen om vrouwen die net buiten de stad wonen, in Tolsteeg, in Buiten-Catharijne. Misschien vroeg ze toestemming aan de buitengerechten om daar ook als officiële vroedvrouw op te mogen treden? Er is maar heel weinig bekend over de stadsvroedvrouwen omdat er over hen vrijwel geen archief bewaard is gebleven. In ieder geval woonde Ytje in 1716 zelf ‘buyten de Weert’, dus niet meer in de oude binnenstad.

 

Trefwoorden

Vrouwen

Beschikbare tools

Overzicht van bron(nen) op de kaart

Alle bronnen