In 1525 ontstond er een flinke onrust in Utrecht. Een van de twee partijen in de raad en de gilden verlangden verantwoording van het financiële beheer over de afgelopen jaren, afschaffing van de voorrechten van de priesters en kanunniken, uitdiepen van de Vaartse Rijn en lagere belastingen. De gilden grepen de macht, waar in december 1526 door de andere partij weer een einde aan werd gemaakt. De kanunniken dreigden zelfs uit Utrecht te vertrekken.
Bisschop Hendrik II had eerst met de gilden samengewerkt. Nu de boel zo uit de hand liep, vatte hij het plan op om in Utrecht een dwangburcht te bouwen om de bevolking te kunnen controleren. Op 1 augustus 1527 kwam hij met de heer van IJsselstein aan bij de Tolsteegpoort en de burgers hielden hem tegen. Er brak oorlog uit. De Utrechters kregen steun van Gelre en er kwam een Gelderse troepenmacht in de stad. Bisschop Hendrik vroeg in wanhoop steun aan keizer Karel V. Die gaf zijn steun maar al te graag, maar dat betekende wel dat de bisschop afstand moest doen van zijn wereldlijke gezag over het Sticht.
Op 21 oktober 1528 deed bisschop Hendrik in de kapittelzaal van de Dom formeel afstand van zijn wereldlijk gezag. 21 oktober werd later ‘Keizersdag’ genoemd.
