Op deze afbeelding zie je de patriotten en militairen vertrekken uit de stad Utrecht.
In de tweede helft van de zeventiende en de achttiende eeuw ging het niet zo goed met de Republiek der Verenigde Nederlanden. Er waren grote financiële problemen en er werden veel oorlogen verloren. Met name de Vierde Engelse Oorlog was zwaar voor de Republiek - Engeland had deze oorlog zonder al te veel moeite gewonnen. Er ontstond een groep die de stadhouder Willem V als de oorzaak van het probleem zag. Hij zou veel te veel macht hebben en de Republiek niet willen helpen. Deze groep noemden zichzelf de patriotten. Ze waren geïnspireerd door de Verlichting, bijvoorbeeld door het verlichte idee dat de bevolking meer inspraak moest hebben op het bestuur. Vanaf 1781 begonnen zij, ook met geweld, steden en stadsbesturen over te nemen. De oranjegezinden, de aanhangers van Willem V, werden weggejaagd en de patriottentijd was begonnen. Ook Utrecht had een patriots stadsbestuur.
De patriottentijd was echter van korte duur. In 1787 viel Pruisen, onder leiding van Wilhelmina van Pruisen, de vrouw van Willem V, de Republiek binnen. De patriotten werden weggejaagd en er werden overal oranjegezinde stadsbesturen teruggezet. De meeste patriotten vluchtten naar Frankrijk, waar de Verlichting in volle gang was.
De Franse Tijd
In 1795 valt het Franse leger de Republiek binnen. Met steun van de patriotten, die inmiddels de Franse Revolutie hadden meegemaakt, wordt de Bataafse Republiek uitgeroepen. Deze Republiek stond nu onder toezicht van Frankrijk en leek veel op de oude republiek. Het bestuur was rommelig en ook deze Republiek was van korte duur: in 1806 werd de Bataafse Republiek officieel veroverd door Napoleon Bonaparte. In deze periode was Nederland Koninkrijk Holland en hoorde het officieel bij het Franse rijk tot 1813.
In de Franse tijd zijn er wel enige grondwetten en grondwetswijzigingen geweest die veel voor Nederland hebben betekend. Zo werd het onderwijs gestroomlijnd, werd de regering gecentraliseerd en werd de scheiding tussen kerk en staat officieel.
